B12 vitamini nedir? Eksikliğinin belirtileri nelerdir?
Vücut içerisinde B12 vitamini seviyesi çok azaldığında ortaya çıkan duruma B12 eksikliği denilir. Bu durum geri döndürülemez nörolojik sorunlara yol açabilir. İnsan vücudu dört yıl yeterli olacak kadar B12 vitaminini depolayabilir ve fazla, istenmeyen kısmını idrar ile dışarı atar.
B12 vitamini hayvan etinde doğal olarak bulunur ve sağlıklı bir diyetle B12 eksikliği belirtilerinden kolayca kaçınmak mümkündür. Ancak çeşitli nedenlerle et tüketmeyen insanlar ek B12 vitamini takviyesi alabilirler. Bu vitamin endüstriyel olarak sadece bakteriyel fermantasyon sentezi ile üretilebilir.
B12 vitamini ne işe yarar? B12 vitamini faydaları nelerdir?
B12 vitamininin vücut çalışmasında birçok önemli görevi vardır. Bağışıklık sistemini güçlendiren B12 protein metabolizmasında görev alır. Ayrıca sinir sisteminin doğru ve hızlı çalışmasına yardımcı olur. B12, kemik iliğinde kan hücrelerinin yapımında da görevlidir.
B12 vitamini faydaları oldukça fazladır. Sinir tahribatını önler, doğurganlığı sağlar, vücut hücrelerinin oluşumunu kendini yenilemesini ve uzun yaşamasını sağlar, sinir uçlarının normal gelişimini kolaylaştıran vitaminler arasında yer alır. Öte yandan vücuda yeterli miktarda alınan B12 vitamini hafızanın güçlenmesine ve öğrenmeye de yardımcı olabilmektedir.
Vitamin B12 Eksikliği Neden Olur? Nedenleri Nelerdir?
· Pernisiyöz anemi: B12 vitamini; mideden salgılanan intrinsik faktör ile birleşerek, ince bağırsaktan emilir.
Pernisiyöz anemi, otoimmün bir hastalıktır ve B12 eksiliği nedenleri arasındadır.
Otoimmün hastalıklarda; bağışıklık sistemi zararlı mikroorganizmalar yerine vücudun kendi hücrelerine karşı savaşır. Bunun sonucunda bağışıklık sisteminin hedefi olan dokularda hasar meydana gelir. Pernisiyöz anemide; bağışıklık sistemi, mideden intrinsik faktör salgılayan hücrelere saldırır. Bu durumda intrinsik faktör salgısı azalır. İntrinsik faktör azaldığından, B12 ile yeterince kompleks oluşturamaz. Sonuç olarak B12 emilimi azalır ve serum B12 konsantrasyonu düşer.
Pernisiyöz aneminin tam sebebi bilinmemekle birlikte 60'lı yaşlarda sık görüldüğü bilinmektedir.
Vitiligo gibi başka bir otoimmün hastalığı olan kişilerde görülme ihtimali daha yüksektir.
· Diyet: Yetersiz B12 alımı da vitamin eksikliğine yol açar. Et, balık, süt ve süt ürünleri gibi yiyecekler B12 açısından zengindir. Diyette bu besinlerden yeterince tüketmeyen kişilerde eksiklik görülebilir. Yetersiz beslenmenin etkisi hemen ortaya çıkmayabilir. B12 depoları yaklaşık 2 ile 4 yıl kadar yeter.
· Mide problemleri: Mide operasyonu geçirmiş kişilerde vitamin eksikliği görülebilir.
Gastrektomi gibi mide iç yüzey alanını azaltan cerrahi işlemler, B12 emilimini azaltabilir.
· Bağırsak sorunları: Bağırsağın iç yüzeyini döşeyen epitelde meydana gelen bozulmalar, bağırsaktan emilen maddelerin emilimini engeller. Çölyak, Crohn hastalığı gibi durumlarda bağırssaktan B12 emilimini azaltabilir.
· İlaçlar: Bazı ilaçlar vücuttaki B12 seviyesinin azalmasına neden olur.
Mide rahatlatıcı olarak kullanılan omeprazol, lansoprazol gibi etken madde içeren ilaçlar; mideden asit salınımı azaltır.
Mide asidi, B12'nin besinlerden açığa çıkması için gereklidir. Bu asit salgısının durması B12'nin ortaya çıkmasını engeller. Sonuç olarak B12 eksiliği meydana gelir.
Diyabet hastalarının sıklıkla kullandığı metformin etken maddeli ilaç da B12 eksikliği yapabilir.
· Fonksiyonel B12 eksikliği: Bu durumun görüldüğü kişilerde, serum B12 konsantrasyonu normal seviyelerde olmasına rağmen eksikle ilgili belirtileri vardır. Bu kişilerde problem, B12'nin hücreler arası taşınmasındaki sorunlardır.
B12 Eksikliği Nelere Sebep Olur?
Vitamin B12; vücut için gerekli pek çok reaksiyonda görev aldığı için eksikliğinde pek çok farklı organı içeren belirtiler görülebilir. Örneğin B12 eksikliği baş ağrısı belirtisi ile karşımıza gelebileceği gibi kilo kaybıyla da gelebilir.
B12 eksikliğinin en önemli belirtilerinden biri anemidir. Anemi, kanda dolaşan ve dokulara oksijen taşımakla görevli kırmızı kan hücrelerinin az olması ya da oksijen taşımakla görevli hemoglobin molekülünün üretilmesinde sorunlar oluşmasıdır. Bu olay sonucunda kan dokulara yeterince oksijen taşıyamaz.
B12 eksikliği anemi belirtileri:
· Yorgunluk,
· Halsizlik,
· Nefes nefese kalma,
· Bayılacak gibi hissetme,
· Baş ağrısı,
· Solukluk,
· Kalp çarpıntısı,
· İştahsızlık,
· Kilo kaybı olarak sıralanabilir.
B12 eksikliği anemiye sebep olmanın yanında belirtilere de neden olabilir:
· Ciltte soluk sarı renk,
· Ağrılı ve kızarık dil,
· Karıncalanma,
· Yürüme, hareket etme şeklinde değişiklik,
· Bozulmuş görüş olarak sayılabilir.
B12 eksikliği psikolojik belirtileri:
· Sinirlilik,
· Depresyon,
· Düşünme ve davranış şeklinde değişiklik,
· Hafıza, anlayış, yargılama gibi bilişsel kabiliyetlerde azalma şeklindedir.
B12 vitamini eksikliği yaşlılarda neden yaygın şekilde görünür?
İnsanlar yaşlandıkça, B12 vitamini emilimi azalır. Bunun nedeni yaşlı kişilerde vitamini işlemek için gereken asitler ve mide enzimleri ile ilgili problemler gelişmesidir. B12 vitamini eksikliğinin yaygın belirtilerinden bazıları şunlardır:
• Sürekli yorgun ve/veya enerjisiz hissetmek
• Kas zayıflığı
• Hafıza sorunları, kafa karışıklığı veya hafif depresyon
• Görme problemleri (Bulanık görme, çift görme…)
Yaşlı bireylerde düşük B12 vitamini düzeyleri için yaygın risk faktörleri şunları içerir:
• Düşük mide asidi seviyeleri: Bu durum mide astarının zayıflamasına veya mide asidini azaltan ilaçlara bağlı gelişebilir.
• B12 vitamini emilimini engelleyen metformin (diyabet için kullanılır) gibi ilaçlar.
• Mideyi tahriş eden ve bazen kötü beslenmeyle bağlantılı olan alkolizm.
• Mide veya ince bağırsağın bir kısmını (veya tamamını) çıkarmak için yapılan ameliyatlar.
• Crohn hastalığı gibi mide veya ince bağırsakta zayıf emilime neden olan herhangi bir sorun.
B12 vitamini içeren besinler-gıdalar nelerdir?
Vücut tarafından üretilemeyen B12 vitamini nelerde bulunur sorusuna yanıt olarak aşağıdaki besinler sıralanabilir:
- Kırmızı et
- Tavuk
- Balık
- Karaciğer sakatatı
- Böbrek sakatatı
- Çeşitli deniz ürünleri (karides, midye)
- Süt
- Yoğurt
- Peynir
- Yumurta
B12 vitamini hayvansal gıdalarda süt ve süt ürünlerinde oldukça fazla olmasıyla birlikte mayalı soya ürünlerinde de bulunur.
Pişirme süresinin uzaması B12 kaybını artırır
Besinleri pişirme süresinin uzaması ve derecesinin yükselmesi B12 vitamini eksikliğine yani B12 vitamini kaybının artmasına neden olabilir. Ayrıca B12 vitaminini bol miktarda içeren balık ya da karaciğerin suda haşlandıktan sonra suyunun dökülmesi de B12 vitaminin kaybını artıran sebepler arasında yer alır.
B12 değeri kaç olmalı?
İnsan sağlığı için büyük önem teşkil eden B12 vitamininin eksikliği ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Vücudun B12 vitamini ihtiyacı günlük 2-3 mcg’dir. Hamilelerde ve emzirenlerde günlük B12 vitamini ihtiyacı miktarı daha fazladır. B12 vitamininin miktarının 600 pg/mL ile 800 pg/mL arasında olması hedeflenmektedir.