Kansızlık (anemi) belirtileri nelerdir? Kansızlığa ne iyi gelir?
Kana rengini veren ve oksijenin hücrelere taşınmasını sağlayan proteine hemoglobin denir. Hemoglobin, kanda kırmızı kan hücreleri (alyuvar) tarafından taşınır. Kanda bulunan hemoglobin proteinin normal seviyenin altına düşmesi veya alyuvarların sayısının azalması durumuna anemi (kansızlık) adı verilir. Aneminin birçok tipi bulunmaktadır: Sonradan ortaya çıkabileceği gibi doğumsal da olabilmektedir.
Aneminin tedavi edilmemesi vücutta bazı sorunlara yol açabiliyor. Anemi, aynı zamanda hipoksi denilen, dokulara yeterli oksijenin iletilemediği durumlara yol açıyor. Vücuda yeterli miktarda oksijen girmediği için tüm organlar zorlanmaya başlıyor.
Anemi oksijen yetersizliğinden dolayı tüm iç organları ve kasları zorlarken, vücutta ağrılara, duygu durum bozukluklarına, unutkanlığa, el ve ayaklarda da uyuşmalara neden olabiliyor.
Aneminin tespit edilmesiyle birlikte nedenine göre tedavi planlanmasına bir an önce başlanması gerekmektedir. Kansızlığın nedenleri arasında genetik faktörler olabileceği gibi beslenme eksikliğinden kaynaklı da olabilir.
Anemi, dünya nüfusunun yaklaşık %24,8'ini etkiler. Okul öncesi çocuklar en fazla risk altındadır ve bu yaş grubunda dünya genelindeki %47 oranında anemi geliştiği tahmin edilmektedir.
Kansızlık nedir?
Kansızlık ya da anemi nedir sorusunun cevabı: Kanda yeterince sağlıklı kırmızı kan hücresi veya hemoglobin olmadığında ortaya çıkan bir durumdur şeklinde verilebilir. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bulunan, oksijenin taşınmasında sorumlu moleküldür. Vücutta çok az sayıda veya anormal yapıda kırmızı kan hücresi varsa veya hemoglobinlerin yapısı anormal veya miktarı düşükse anemi belirtileri ortaya çıkar. Yorgunluk, halsizlik gibi kansızlık belirtileri, vücut dokularına yeterince oksijen götürülememesi sonucunda gelişir.
Kansızlık neden olur?
Doğumsal olmayıp, erişkinlik döneminde ortaya çıkan aneminin üç önemli nedeni vardır. Bunlar; demir eksikliği, B12 eksikliği ve folik asit eksikliğidir.
Demir hemoglobin proteininin en önemli bileşenlerinden biridir; demir eksikliği durumunda hemoglobin üretilemez ve anemi meydana gelir. Bu duruma demir eksikliği anemisi adı verilir.
Demir eksikliği anemisi, demir bakımından fakir beslenme ve bir takım mide-bağırsak sorunları neticesinde ortaya çıkabilir. Bunun yanı sıra bazı kadınlarda demir eksikliği regl döneminde gereğinden fazla kan kaybetmelerinden dolayı ortaya çıkmaktadır.
Folik asit ve B12 vitamini de alyuvarların üretiminde önemli rollere sahiptir. Bu nedenle folik asit ve B12 yönünden fakir beslenmek de anemiye yol açabilmektedir. Özellikle kırmızı etin az tüketimi veya hiç tüketilmemesi B12 vitamini ve demir eksikliğine yol açarken, sebze tüketmeyen kişilerde de folik asit eksikliği görülebiliyor. Anemileri engellemek için besinlerin dengeli bir şekilde tüketilmesi gerekiyor.
Travma veya iç kanama gibi nedenlerle yaşanan kan kayıpları da anemilere yol açabilen nedenler arasındadır.
Doğumsal olarak gelişen anemiler genellikle genetik faktörlere bağlıdır. Halk arasında Akdeniz anemisi olarak bilinen talasemiler ve orak hücre hastalıkları bunlara örnektir.
Tüm bunların yanı sıra, kronik hastalıkların da anemiye sebep olabileceği unutulmamalıdır.
Kansızlık belirtisi nelerdir?
Kansızlık belirtileri aneminin tipine, ciddiyetine ve kanama, mide ülser, adet problemleri veya kanser gibi altta yatan sağlık problemlerine göre değişiklik gösterir. Altta yatan sorunların spesifik belirtileri genellikle kansızlığa bağlı belirtilerden önce fark edilebilir. Vücut aynı zamanda kansızlığa bağlı erken belirtileri telafi etme konusunda olağanüstü bir yeteneğe sahiptir. Kansızlık hafifse veya uzun bir süre içerisinde yavaş bir şekilde gelişirse, herhangi bir semptom fark edilmeyebilir. Birçok anemi tipinde ortak olan semptomlar şunları içerir:
- Halsizlik
- Yüzde, gözde veya tırnak yataklarında solgunluk
- Baş dönmesi
- Çarpıntı
- Unutkanlık
- Saç dökülmesi
- Kulak çınlaması
- Erken yorulma
- Üşüme
- Çarpıntı ve nefes darlığı
- Dudakta çatlaklar
- Göz kararması
- Baş dönmesi
- Huzursuz bacak sendromu
- Konsantrasyon bozukluğu şeklinde görülebilir.
Bazı anemi formlarının spesifik semptomları olabilir. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
- Demir eksikliği anemisi: Kağıt, buz veya toprak gibi garip maddeleri yeme isteği, kaşık tırnak olarak adlandırılan tırnakların yukarı doğru eğriliği, ağız köşelerinde çatlaklar
- B12 Vitamini eksikliği: Ellerde veya ayaklarda karıncalanma ve uyuşukluk, dokunma duyusu kaybı, sendeleyerek yürüme ya da yürümede güçlük, kollarda ve bacaklarda sertlik, sakarlık, bunama
- Kronik kurşun zehirlenmesine bağlı kansızlık: Diş etlerinde mavi-siyah çizgi, karın ağrısı, kabızlık, kusma
- Hemolitik anemi (Kronik kırmızı kan hücresi yıkımının neden olduğu anemi): Sarılık (cilt ve gözlerde sararma), kahverengi veya kırmızı renkli idrar, bacaklarda yaralar, bebeklik döneminde gelişimsel gerilik, safra taşı oluşumuna bağlı belirtiler
- Orak hücre anemisi: Yorgunluk, enfeksiyonlara duyarlılık, çocuklarda büyüme ve gelişmede gecikme, özellikle eklemlerde, karın bölgesinde ve uzuvlarda şiddetli ağrı atakları
- Aplastik anemi: ateş, sık enfeksiyonlar ve deri döküntüleri
- Folik asit eksikliği anemisi: sinirlilik, ishal ve pürüzsüz bir dil
Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Anemi en sık görülen durumlardan biridir. Hemen hemen her toplumda, her ırkta ve her yaş grubunda gözlemlenebilir. Anemi tanısı için öncelikle doktorunuz tarafından tıbbi öykünüz ile talasemi, orak hücre anemisi gibi hastalıklar için aile öykünüz alınacaktır. Sonrasında ise fizik muayene ile birlikte tahlil ve tetkikler yapılarak anemi teşhisi konulabilir.
Fizik muayenede kalp atış hızı dinlenir, soluk alıp verme fonksiyonları kontrol edilir, dalak ve karaciğerde şişme olup olmadığı kontrol edilir.
Aneminin tipini ve seviyesini öğrenmek için kan testleri istenilebilir. Kansızlık şüphesi var ise doktorunuz sizden öncelikle tam kan sayımı testi yaptırmanızı isteyecektir. Tam kan sayımı testinde hematokrit, hemoglobin değerlerine ile birlikte alyuvarların, akyuvarların ve plateletlerin yani trombositlerin sayısı kontrol edilir.
Eğer tam kan sayımı testi anemi teşhisi için yeterli olmazsa hekiminiz sizden hemoglobin elektroforezi, retikülosit sayımı, serum demiri ve serum ferritin testlerini de isteyebilir.
Aneminin bir başka kronik hastalığın belirtisi olduğunün düşünülmesi halinde o hastalıkla ilgili tetkikler yürütülebilir.
İhtiyaç halinde bağırsaklardan kaynaklı bir kanamadan şüpheleniyorsa dışkıda gizli kan ve kolonoskopi tetkikleri isteyebilir. Bunun yanı sıra, kadınlarda üreme sisteminden kaynaklandığı düşünülen kanamalar için jinekolojik muayene önerilebilir.
Kansızlığa ne iyi gelir?
Anemi bağışıklık sistemini zayıflatma eğilimindedir ve bu nedenle kişi enfeksiyonlara ve inflamatuar hastalıklara daha yatkın olabilir. Yeterli C vitamini dozu bağışıklık sistemini güçlendirir ve aynı zamanda demirin emiliminde yardımcı olur. C vitamini ihtiyacını karşılamak için portakal yemek ya da her gün bir bardak limon suyu içmek iyi olur.
Ispanak, kereviz, hardal yeşili ve brokoli gibi yeşil sebzelerde bulunan yüksek miktarda klorofil iyi bir demir kaynağıdır. Ispanakları çiğ olarak tüketmekten ziyade pişirilmesi daha doğrudur. Çünkü çiğ ıspanağın içeriğindeki oksalik asit vücutta demir emilimini engelleyebilir. Taze pancar veya nar suyu, harika kan yapıcı ve kan temizleyi olarak işlev görür. Pancar folik asit bakımından da zengindir. Susam tohumu, özellikle de siyah susam tohumu demir alımını arttırmanın iyi bir yoludur.
- Kırmızı et
- Tavuk, hindi
- Ton balığı, somon
- Yumurta
- Tofu, soya fasulyesi
- Kuru baklagiller (kuru fasulye, mercimek, nohut, iç bakla, barbunya gibi)
- Yağlı tohumlar (fındık, ceviz, badem)
- Zenginleştirilmiş tahıllar
- Taze bezelye, börülce, fasulye, yeşilbiber
- Taze meyveler (portakal, kavun, çilek, dut, muz gibi)
- Yeşil yapraklı sebzeler (maydanoz, nane, roka, ıspanak, pazı, brokoli, dereotu…)
- Pekmez, tahin, kuru meyveler (kuru üzüm, kuru erik, kuru incir, hurma, kuru kayısı gibi),